Bay thermal – Phần 2

Posted Image

BAY THERMAL – PHẦN 2

Tôi thường thấy các phi công sục sạo tìm kiếm thermal ở những nơi được coi là không mấy khi có, và các phi công này hay hỏi tôi (Burkhard Martens) là tại sao tôi lại bay vào điểm đó để tìm [thermal]. Mỗi khi được hỏi như vậy tôi phải kìm mình lại để không trả lời đại loại như “trông có vẻ được”. Thực ra để có thể thấy một điểm nào đó ‘trông khá hơn’ tất cả mọi vị trí tiềm năng khác xung quanh là vấn đề hết sức phức tạp, và để đi đến kết luận thì ta phải cân nhắc hàng loạt vấn đề. Đối với những người mới bay [beginner] thì tất thảy ở đây là ý thức, nhưng khi đã có kinh nghiệm thì điều này trở thành là [hành động theo] tiềm thức cho tới khi ta không thể nào nói ra được điều gì đã xui khiến ta bay tới đó nữa!

Trong quá trình học bay ta cần xem xét các vấn đề sau:

  • Loại đất/bề mặt nào dễ bị đốt nóng?
  • Thermal bốc ra từ thửa đất đó sẽ di chuyển về đâu khi xét đến ảnh hưởng của gió và hình dáng bề mặt?

Posted Image
Một điểm kích hoạt thermal cực kỳ dễ nhận thấy, chỗ núi có hình yên ngựa của thung lũng Schnalstal vùng núi Alps thuộc Ý. Nhìn chung, rặng núi sẽ kích hoạt thermal, nhưng có một chỗ tạo hình cong như thế này hướng thẳng về phía mặt trời như những chỗ bên phải hoặc bên trái tùy theo hướng gió, sẽ là cực kỳ tốt. Ở giữa chỗ cong ta có thể sẽ [bị tụt] gặp phải chỗ có tốc độ rơi tăng lên.

Ta đã học được một điều là có thermal vì mặt trời đốt nóng mặt đất và mặt đất bị nung nóng đốt nóng lớp không khí ở trên bề mặt. Nào ta hãy tiến thêm một bước nữa.

Trị số phản xạ Albedo, một thước đo về ‘khả năng sinh nhiệt’ của đất
Trị số albedo cho biết có bao nhiêu phần của ánh sáng mặt trời được phản xạ bởi một loại vật liệu nào đó. Trị số albedo càng cao, thì càng tệ cho thermal phát triển bởi vì mọi năng lượng đều bị phản xạ mất và không còn đủ ‘loanh quanh’ để nung nóng mặt đất. (anh em có thể xem thêm ở đây: Albedo)

Trị số phản xạ Albedo của các loại bề mặt khác nhau

Loại bề mặt

Trị số phản xạ Albedo
Cánh đồng lúa khô————————Cực kỳ thấp
Bê tông Asphalt——————————Cực kỳ thấp
Đất đen—————————————–—Rất thấp
Cát ẩm—————————————–—Rất thấp
Rừng cây lá
nhọn—————————Rất thấp
Đất không có cây cỏ————————Thấp
Cỏ———————–—————————Thấp
Rừng cây đã rụng lá————————Thấp
Sa mạc / nước———————————Trung bình
Cát khô—————————————–—Cao
Tuyết———————–————————Rất cao

Nhưng chỉ riêng trị số albedo không thì không thành câu chuyện. Nếu đất ngập nước, năng lượng trước hết bị tiêu vào việc làm bốc hơi trước rồi mới xảy ra quá trình nung nóng. Quá trình này tiêu tốn nhiều năng lượng, phần còn lại thì không đủ để tạo thermal.

Cuối cùng là đất xốp chứa rất nhiều không khí thì bị đốt nóng nhanh hơn nhiều so với đất bị lèn chặt.

Các yếu tố cần xem xét khi đánh giá khả năng tạo thermal của bề mặt nào đó
Đất ẩm hấp thu nhiều năng lượng mà chẳng nhả ra gì cả. Để cho những vùng đất hoang cây cối thấp & ẩm thấp tạo ra thermal ta phải chờ đến khá muộn trong ngày, khi mà xung quanh đã nguội bớt đi. Những vùng đất ẩm này sẽ nguội chậm hơn và đôi khi cho phép ta lượn lờ ở các chỗ có lực nâng nhẹ, ở những chỗ mà bình thường ta không mấy khi tìm thấy lực nâng.

Các khu rừng mà cây rụng lá có trị số albedo tương đối thấp, nhưng chứa ẩm cao. Cái này làm cho chúng kém thú vị về vấn đề thermal so với rừng cây lá nhọn ở đó chứa ít ẩm thấp hơn.

Bất kỳ bề mặt nào hướng vuông góc với tia nắng mặt trời sẽ bị đốt nóng mạnh hơn so với các chỗ xung quanh, những bề mặt không hướng vuông góc [với tia nắng mặt trời]. Đối với Bắc bán cầu, điều này có nghĩa là các mặt dốc hướng về phía Đông vào buổi sáng, các mặt dốc hướng về phía Nam vào buổi trưa và các mặt dốc hướng về phía Tây vào buổi chiều. Vì mặt trời cao hơn vào buổi trưa, các mặt dốc hướng về phía Nam có thể thấp hơn (ở vùng xích đạo thậm chí chúng có thể là bằng phẳng) hơn so với các mặt dốc hướng về phía Đông và phía Tây. Mùa đông ở châu Âu thì chỉ có các mặt dốc đứng hướng về phía Nam là tạo ra thermal có thể sử dụng được.

Các bề mặt có nhiệt dung riêng cao (ví dụ như đá) thì mất nhiều thời gian hơn để đốt nóng, nhưng khi đã nóng rồi thì chúng sẽ vẫn tiếp tục tạo thermal ngay cả vào những lúc trời mây âm u ngắn.

Các mặt dốc đứng hướng về phía Đông sẽ tạo thermal trước hết vào buổi sáng, không phải vì vấn đề nhiệt dung riêng mà là vì chúng hướng về phía mặt trời với thời gian lâu nhất.

  • Bề mặt sa mạc và cát khô có trị số albedo cao, nhưng rất xốp. Hơn nữa, sa mạc thường ở những vùng có ánh sáng mặt trời mạnh, và độ xốp cộng với độ mạnh của ánh sáng mặt trời kết hợp với nhau tạo thành thermal hết sức mạnh ở vùng sa mạc.
  • Rừng cây lá nhọn và đất trống là nguồn tạo thermal tốt.
  • Cánh đồng (cây, hoa màu) màu xanh, ẩm ướt không tốt, nhưng khi mới thu hoạch thì OK. Nếu có cỏ khô trên cánh đồng thì có khả năng là tốt!
  • Đồng lúa hoặc khoai tây là tốt. Đồng ngô chỉ trở nên tốt vào mùa thu.
  • Thửa ruộng đã cày thì tốt hơn là đất chưa được xử lý gì cả.
  • Các khu đậu xe màu đen hoặc các khu công nghiệp thường là nguồn tạo thermal cực kỳ tốt.

Posted Image
Anh nông dân đang chuẩn bị thu hoạch cỏ. Người phi công nhìn thấy liền bay đến ngay trên khu vực này. Vị trí này là tốt không chỉ bởi vì trị số albedo thấp của đồng cỏ mà còn là vì chính người nông dân cùng với cái máy cày đã kích hoạt (trigger) tất cả không khí nóng đã tích tụ khi lái máy chạy quanh khu đồng.

Lời khuyên:
Khi khu đậu xe có đầy ô tô, nó thậm chí còn tốt hơn nữa vì có nhiều không khí nóng bị giữ trong các xe đậu ở đây. Thermal tạo ra từ khu đậu xe mà đầy xe nói chung thường là mạnh hơn và rộng hơn và dễ hơn cho ta khi định tâm.

Lời khuyên:
Thermal có thể đến từ bất kỳ bề mặt nào mà đã được đốt nóng sẵn bởi mặt trời. Để tạo bức tranh trong đầu ta hãy thử hình dung đi bộ trên mặt đất ở chỗ ta đang bay. Bất cứ chỗ nào ta cảm thấy không khí trở nên ấm hơn thì ta có thể trông đợi là có thermal được tạo ra, bất cứ khi nào ta thấy mát hơn thì như vậy sẽ không thú vị bằng. Điều này có nghĩa là những chỗ mát, bóng râm, và ẩm ướt là những chỗ sẽ cản trở thermal hình thành và phát triển.

Nguồn: Tạp chí Cross Country, trích từ sách ‘Thermal Flying’, Burkhard Martens

Bình luận

comments